Tkaniny bawełniane produkuje się głównie z odmiany zwyczajnej nazywanej kosmatą. Jest to jeden z 40 gatunków bawełny. Pochodzi z Ameryki Południowej. Obecnie rośnie na mało nawodnionych i ciepłych obszarach niemal wszystkich kontynentów.
Nieco mniej wydajne są pozostałe trzy odmiany krzewów o znaczeniu gospodarczym. Są to: pochodząca z Pakistanu bawełna afrykańska, bawełna indyjska oraz najtrudniejsza w uprawie bawełna egipska charakteryzująca się wyjątkowo długimi włóknami.
Najbardziej odpowiednia do uprawy gleba jest odwodniona, napowietrzona i zdolna do utrzymania wilgoci.
Istnieją odmiany zarówno jednoroczne jak i wieloletnie.
Żółte lub białe kwiaty rośliny po zapyleniu zmieniają barwę na purpurową.
Włókno techniczne z którego po obróbce powstają tkaniny lub dzianiny produkowane jest z włosków okrywających nasiona rośliny. Dojrzewają zamknięte w torebkach pękających po około 40 -60 dniach. Mają długość od 10 do 60 milimetrów. Ich naturalną funkcją jest ułatwianie przenoszenia nasion przez wiatr.
Włókna składają się z 20 do 30 warstw celulozy w kształcie skręconej tasiemki oraz śladowych ilości białek i wosku. Bogate w białka nasiona nie nadają się do spożycia z powodu zawartości pigmentu o właściwościach toksycznych.
Uprawa
Popularność bawełny jako surowca wykorzystywanego w przemyśle włókienniczym wynika w dużej mierze z jej wydajności. Podczas obróbki traci się jedynie 10% suchej masy. Bawełna jest jednak rośliną której uprawa wymaga dużych nakładów pracy.
Obecnie istnieją dwie metody uprawy rośliny. Pierwsza umożliwia zebranie surowca zmodyfikowanego genetycznie, który jest odporny na szkodniki takie jak kwieciak bawełniany lub słonecznica amerykańska. Stanowi odmianę tańszą przeznaczoną do produkcji rynek masowy.
Oprócz tekstyliów powstają z niej, materiały opatrunkowe, sieci rybackie, filtry do kawy, ekskluzywne materiały piśmiennicze, papier w tym banknoty dolarowe, wata, mydło, sznury, taśmy a także karma i pasza dla zwierząt. Produkowany z nasion olej znajduje szerokie zastosowanie w kosmetyce.
Ekologiczna uprawa bawełny organicznej nie opiera się na nawozach z dodatkiem pestycydów i innych środków chemicznych np. owadobójczych. Stosuje się natomiast substancje podlegające biodegradacji takie jak czosnek, lucerna, obornik.
Służy do produkcji wyrobów ekskluzywnych takich jak kimona oraz chusteczki. Ubrania uszyte z tkaniny ekologicznej nie mają właściwości uczulających są zatem polecane alergikom.
Na wielu plantacjach zbiory nadal odbywają się ręcznie. W przypadku dużych upraw stosuje się kombajny bawełniane lub też metodę defoliacji polegającą na pozbawieniu rośliny liści.